Lối dạy học độc thoại mà sản phẩm đi kèm của nó là \”văn mẫu\” đã lỗi thời từ lâu. Nó cần được thay thế bằng phương thức đối thoại

Đối thoại là một phương thức giáo dục cổ điển có một lịch sử hàng ngàn năm nay đã trở thành truyền thống văn hoá của nhân loại. Tuy nhiên, nền văn hoá của Việt Nam chúng ta vẫn tương đối lạ lẫm với giáo dục và lý do thì có vô vàn, xin sẽ nói sau. Nhưng nếu muốn có khái niệm đầu tiên thì bạn hãy tiếp cận với một tiết giảng với tựa đề: Chúng ta phải làm gì?
Phương pháp này với vai trò như là một khoa học nhằm tìm kiếm sự thật đã được khởi nguồn từ nhà triết gia vĩ đại Socrates cách nay gần hai ngàn năm. Và ngày hôm nay nó vẫn giữ được giá trị, đặc biệt là với nền văn hoá Việt Nam vốn dĩ đã tồn tại từ lâu đời một loại hình độc thoại cũ kỹ.
Phương pháp này được giải thích một cách đơn giản, như là cách nêu câu hỏi của người đọc giúp bản thân nhận thấy chân lý. Nghe có vẻ quá đơn giản phải không, song thực ra nó ẩn chứa trong một triết lý vô cùng sâu sắc và hiện đại: xây dựng lòng tin ở sự sáng tạo, hiểu biết của con người. Bất cứ ai theo đuổi phương pháp nào cũng đều có bên mình không chỉ sự sáng tạo mà còn cả những giá trị nhân văn, và thậm chí là lòng trân trọng người khác thông qua việc giao quyền lại cho học sinh trên con đường tiếp cận với tri thức. Người thầy ở đấy không phải là đem lại câu trả lời, ông ấy sẽ dạy người khác suy nghĩ thông qua việc đặt ra họ các câu hỏi. Không nói thay, không chỉ đạo, không giáo điều; lại cũng không áp đặt, không \”văn mẫu\”, không dập khuôn.
Nghệ thuật đặt câu hỏi, đó là những \”bí kíp\” của phương pháp này. Các câu Ahỏi sẽ được đặt lại theo một trình tự giúp người trả lời \”vỡ lẽ\” ra qua cách trông thấy sự ngờ ngệch, điều mà trước đó họ luôn nghĩ chắc mình đúng . Cứ tuần tự như thế, người được hỏi sẽ từng bước đối mặt với một loạt chất vấn để hồi thức thêm cho sự nhầm lẫn của mình.
Tất nhiên là đây không phải là các câu hỏi phức tạp và nó cũng không phải là những câu hỏi khó. Nó đơn giản vì câu trả lời cho câu hỏi phía sau cùng sẽ phủ nhận luôn phần đáp án của câu hỏi phía trước, và các học trò trên lộ trình này sẽ phải chứng minh bản thân mình theo từng bước đi một.
Người thầy sẽ không quá nôn nóng để \”giúp đỡ\” học sinh tìm câu đáp án đúng cho họ.
Cứ như vậy, từng bước đi một, mỗi người sẽ tự tay trả lời cho chính bản thân mình. Hỏi lúc nào cũng khó khăn hơn đáp án! Chính vì vậy, thông qua cách dạy học lý thú trên thì rõ ràng các yêu cầu khắt khe đối với kiến thức và kỹ năng truyền đạt của thầy cũng sẽ trở nên đơn giản hơn là những điều bạn đã từng gặp trong nền giáo dục hiện đại. Tóm lại là nó yêu cầu người thầy phải tốt lên và không ngừng được rèn luyện.
Cái giá phải trả cho một nền văn hoá tiên tiến là cực đắt, nhưng chúng ta vẫn có thể được đánh đổi bởi kết quả mà nó đem đến là các cá nhân thành công với tinh thần tự chủ cùng sự độc lập.
Tác giả Minh Tuấn