\”Văn mẫu\” là thứ bài văn, bài thi được chuẩn bị sẵn để cho học sinh học thuộc lòng. Nó triệt tiêu sự sáng tạo của thầy và trò nhưng dẹp nó không dễ.
Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã từng viết dòng trạng thái trên Fanpage của mình: \”Vì có quá nhiều việc cần phải làm để cho giáo dục tốt hơn, nên những việc gì có thể thực hiện được ngay, thì đề nghị các thầy, các cô chúng ta cùng điều chỉnh luôn. Một trong những việc đó là chấm dứt học theo văn mẫu, bài mẫu, dẫn tới triệt tiêu sự sáng tạo của thầy và trò.\”
Nhưng chấm dứt văn mẫu bắt đầu từ đâu, giải pháp và lộ trình như thế nào? Vấn đề tưởng đơn giản nhưng lại rất phức tạp, liên quan đến tư duy, cách tổ chức quản lý dạy học, và đặc biệt là \”quyền lợi\” của nhiều con người, tổ chức.
Những thế hệ 7x hay 8x, hầu như không có “văn mẫu”. Những khi làm bài tập văn, bài nào hay sẽ được thầy cô biểu dương trước cả lớp và mọi người, thâm chí còn được đọc cho mọi người thưởng thức. Nhưng vào năm 1988, Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp lúc đó (gọi tắt là Bộ ĐH) ban hành bộ đề thi đại học kèm lời giải.
Và như một hiệu ứng đô mi nô từ “bộ đề thi” năm 1988, các lò luyện thi mọc lên như cỏ dại vây quanh các trường cấp 3, trường đại học. Các khối lớp khác trong bậc học phổ thông cũng lần lượt ăn theo. Bây giờ thì ngay lớp 1 đầu cấp, cũng đầy rẫy những tài liệu mẫu, văn mẫu mà cuốn nào nội dung cũng na ná như nhau.
Sau hơn 30 năm chịu tác động của “ đề thi mẫu”, giáo dục đã cho ra đời bao thế hệ “văn mẫu”. Ảnh hưởng của nó sâu rộng đến mức, không lĩnh vực nào là không có bóng dáng của “văn mẫu”. Mẫu từng câu, từng văn bản. Mẫu cả trong những lĩnh vực lẽ ra phải rất khoa học, sáng tạo và nghiêm túc như luận văn tốt nghiệp, luận án nghiên cứu sinh, sáng kiến kinh nghiệm, báo cáo tổng kết, đánh giá, v.v. Mẫu cả trong những bài phát biểu của lãnh đạo tại các cuộc hội nghị, hội thảo, v.v.
Để chấm dức “văn mẫu” không hề dễ
Vì nó đã ăn sâu vào tiềm thức, tư duy của các thế hệ trong đó có một bộ phận không nhỏ đội ngũ giáo viên và nhà quản lý giáo dục. Và càng không dễ vì “văn mẫu” sẽ đem lại rất nhiều lợi ích, lợi nhuận cho các nhà biên soạn, nhà xuất.
Vì thời đại 4.0, “văn mẫu” được hỗ trợ mạnh mẽ bởi công nghệ số. Hàng loạt website, trang mạng xã hội tự do, thoải mái quảng bá, trao đổi, mua bán văn mẫu, giáo án mẫu, sáng kiến kinh nghiệm…
Hy vọng việc nhìn sâu vào căn nguyên và tính phức tạp của nạn \”văn mẫu\” trầm kha sẽ góp phần giúp cho cuộc chiến chống “văn mẫu” không rơi vào tình trạng \”hò voi bắn súng sậy\”.
